ความเชื่อ เรื่อง พระพิฆเนศวรในบริบทของสังคมไทย

  1. กำเนิดพระพิฆเนศวรในคติฮิินดู        

                พระพิฆเนศวรเป็นเทพเจ้าที่ปรากฏพระนามมาแล้วตั้งแต่สมัยพระเวท คือ ก่อนพุทธกาล ในมนตราบทหนึ่งของคัมภีร์พระเวท มีบทสวดลึกลับที่กล่าวถึงเทพที่มีเศียรเป็นช้าง
                พระพิฆเนศวรทรงเป็นเทพเจ้าชั้นผู้ใหญ่ของเทวโลกตามคติฮินดูและทรงรวมอยู่ในคณะเทพในฐานะที่ทรงเป็นคณปติ ผู้ทรงควบคุมคณะบริวารแห่งองค์พระศิวะ

             ในทางเทวปกรณ์ พระพิฆเนศวรทรงเป็นพระโอรสของพระศิวะหรือพระอิศวรและพระอุมาปวารตี ลักษณะของพระองค์ คือ ทรงมีร่างกายอย่างมนุษย์ที่อ้วนสมบูรณ์ แต่มีเศียรเป็นช้าง งาหักไปข้างหนึ่ง มี 4 กร พระหัตถ์หน้าขวาถืองาช้าง พระหัตถ์ซ้ายถือขันน้ำมนต์ เป็นกะโหลกศีรษะมนุษย์ พระหัตถ์หลังขวาถือตรี พระหัตถ์ซ้ายถือบาศ (บ่วง) 

-อ้างอิง
        รชา สถิรชาติ. 2556.[ออนไลน์].ประวัติพระพิฆเนศในประเทศไทย. พระพิฆเนศวร
เข้าถึงได้จาก; http://balganeshsiam.blogspot.com/2009/08/blog-post_3752.html. (วันที่ค้นข้อมูล:16พฤศจิกายน 2559).
        รชา สถิรชาติ. 2556.[ออนไลน์].ประวัติพระพิฆเนศตามคติพราหมณ์ ฮินดู. พระพิฆเนศวร
เข้าถึงได้จาก; http://balganeshsiam.blogspot.com/2009/08/blog-post_25.html?utm_source=BP_recent.(วันที่ค้นข้อมูล:16พฤศจิกายน 2559).

​

             เรื่องราวของพระพิฆเนศวรถูกกล่าวไว้ในคัมภีร์ปุราณะและอุปปุราณะซึ่งมีอย่างละ 18 เล่ม คัมภีร์ปุราณะนั้น ก็คือคู่มือของพราหมณ์สำหรับใช้อธิบายความเป็นมาของเทพเจ้า ในกรณีศึกษาจึงยกตัวอย่างที่น่าสนใจดังนี้
1.ปัทมปุราณะ
             ยุคหนึ่ง ขณะที่พระอุมาเทวีสรงน้ำอยู่ เมื่อขัดสีพระวรกายแล้วเกิดไคลออกมาจำนวนหนึ่งก็ทรงนำมาปั้นเป็นรูปเด็กที่เศียรเป็นช้างทำเล่นๆ แล้วปล่อยลอยไปตามแม่น้ำคงคา พระคงคาพบเข้า เห็นว่าเป็นของที่พระแม่เจ้าผู้ทรงมเหสักข์สร้างขึ้น ไม่ควรปล่อยให้แตกสลายไป จึงชุบรูปปั้นนั้นให้มีชีวิตแล้วถือเป็นบุตรของตนเอง เมื่อนำไปถวายพระศิวะและพระแม่อุมาเทวีก็รับเป็นลูก
2.พรหมไววรรตปุราณะ
             เมื่อครั้งที่พระอุมายังไม่มีพระโอรส พระศิวะทรงแนะนำให้พระนางทรงทำพิธีบูชาพระวิษณุ
หรือพิธีปันยากพรตเรื่อยๆไปทุกวันจนครบหนึ่งปี ระหว่างพิธีพระอุมาต้องถือตบะสำรวมกายและใจให้บริสุทธิ์ ระลึกถึงแต่องค์พระวิษณุมหาเทพ แต่แม้กระทำพิธีอย่างถูกต้องเป็นเวลานานก็ยังไม่ได้พระโอรส จนพระนางเกิดท้อพระทัยจะล้มเลิกพิธี จึงมีเสียงร้องบอกว่า “กลับเข้าไปในห้องเถิดจะพบพระกุมาร ซึ่งเป็นภาคหนึ่งของพระกฤษณะ” เมื่อพระนางเสด็จเข้าไปในห้องก็พบพระกุมารบรรทมอยู่จริงๆ พอบรรดาเทพทั้งหลายทราบเรื่องก็แห่กันมาถวายพระพรและชื่นชมพระกุมาร หากแต่ว่าในเวลานั้นมีพระเสาร์มาร่วมเป็นเกียรติในพิธีด้วย แต่ผิดกับเทพอื่น คือ ทรงเอาแต่ก้มพระพักตร์ ไม่มองดูพระกุมาร เป็นที่น่าข้องใจแก้พระแม่และบรรดาเทพทั้งหลาย
             เหตุที่พระเสาร์ต้องทำเช่นนั้น เพราะถูกชายาสาปว่า ถ้าหากพระองค์มองดูใครก็ให้คนนั้นถึงแก่กาลพินาศ พระเสาร์จึงไม่อาจมองดูใครได้ทั้งสิ้น พระอุมาตรัสถามด้วยความสงสัยว่า ทำไมมาถึงแล้วจึงไม่มองลูกของนาง พระเสาร์จำใจต้องเล่าเรื่องที่ถูกสาปให้ฟัง พระแม่ไม่ค่อยจะทรงเชื่อนัก เห็นว่าพระเสาร์จะกลัวชายามากเกินไป จึงมีรับสั่ง“ไม่เป็นหรอก ดูเถอะ” พระเสาร์ยังไม่แน่ใจจึงขอให้เทพที่ซื่อตรงที่สุด คือ พระธรรมราชหรือพระยมเป็นพยาน แล้วจึงมองดูพระกุมาร ฉับพลันเศียรพระกุมารก็ขาดกระเด็นหายไป
             เคราะห์กรรมของพระเสาร์ยิ่งหนักขึ้น แต่ด้วยความพิโรธของพระแม่เจ้า พระเสาร์จึงถูกสาปให้เดินขาเขยก ส่วนพระวิษณุนั้นรีบทรงครุฑไปยังแม่น้ำบุษปภัทร ไปพบช้างนอนหลับหันหัวไปทางทิศเหนือก็ทรงตัดเศียรช้างนั้นมาต่อกับองค์พระกุมาร พระกุมารจึงฟื้นคืนชีพ
3.ลิงคปุราณะ
             อธิบายการกำเนิดพระพิฆเนศวรว่า เมื่อบรรดาอสูรและรากษสได้ทำการบวงสรวงพระศิวะ พระเป็นเจ้าก็ทรงประทานพรให้มีฤทธิ์อำนาจมากขึ้น อสูรเหล่านั้นจึงมีความลำพองใจ เที่ยวรุกรานสร้างความเดือดร้อนแก่เทวดาและมนุษย์ พระอินทร์จึงพาเทพทั้งหลายไปเฝ้าพระศิวะ และถวายคำแนะนำให้ทรงสร้างเทพแห่งอุปสรรคขึ้นมาองค์หนึ่ง เพื่อขัดขวางความพยายามของอสูรแระรากษสที่ก่อความเดือดร้อนผู้อื่น
             พระศิวะจึงทรงแบ่งภาคเป็นเทวบุตรรูปงามมาจากพระครรภ์ของพระอุมา มีเศียรเป็นช้างแต่กายเป็นมนุษย์ตั้งแต่เกิด มือหนึ่งถือปาศะ อีกมือหนึ่งถือตรีศูล และประทานพระนามว่า “วิฆเนศวร” พร้ออมทั้งมอมหน้าที่ให้เป็นผู้ทำให้อุปสรรคและความขัดข้องเกิดแก่บรรดาอสูร รากษส ตลอดจนคนชั่วช้า มิให้กระทำความเดือดร้อนแก่ผู้อื่นได้
             ฉะนั้นแล้วการเกิดมาเป็นเทพเจ้าผู้บันดาลอุปสรรคต่างๆ แก่เหล่าคนชั่วนี้ก็ได้รับพรจากพระศิวะด้วยว่า ไม่ว่างานประเภทใดก็ตาม ถ้าคนไม่ทำการบูชาพระพิฆเนศวร งานนั้นก็จะไม่ประสบความสำเร็จ

-อ้างอิง
เรื่องเดียวกัน, หน้า 68-69.​        

​

4.มัตสยปุราณะ
             กล่าวถึงพระพิฆเนศวรเป็น 2 นัย คือ นัยแรกรูปคณปติที่กำเนิดขึ้นมีเศียรเป็นช้างมาแต่เดิม อีกนัยหนึ่งกล่าวว่า วันหนึ่งขณะพระอุมาทรงสรงสนานอยู่ และทรงสร้างพระพิฆเนศวรขึ้นจากน้ำมันในสระสรงผสมกับเหลื่อไคลของพระองค์เอง ปั้นให้เป็นรูปคนแต่มีเศียรเป็นช้าง และประพรมด้วยน้ำในแม่น้ำคงคาจนมีชีวิตขึ้นมา เมื่อเทพทั้งหลายทูลถามว่า เหตุใดจึงสร้างบุรุษมีหัวเป็นช้างนี้ ทรงมีรับสั่งตอบว่า "ก็เพื่อทำการขัดขวางผู้ที่ประสงค์จะบูชาศิวลึงค์ที่jเทวาลัยโสมนาถ เพื่อทำให้เหล่านั้นตกนรกทั้งเจ็ดขุม" 

5.ไวยวนะสาคม
             กล่าวว่า พระพิฆเนศวรทรงเกิดจากอากาศ และถือว่าทรงเป็นปรพรหมหรือปรมาตมัน
ยังมีปุราณะบางเล่มเขียนว่า ครั้งหนึ่ง พระศิวะและพระอุมาประทับอยู่เขาไกรลาส เขียนตัวอักษร “โอม” แล้วเพ่งสมาธิกับตัวอักษรนั้น จึงทำให้ตัวอักษรกลายเป็นพระพิฆเนศวร มีเศียรเป็นช้าง
             อีกเรื่องหนึ่ง คือ พระเป็นเจ้านั่งบำเพ็ญตบะทรงเห็นพระพิฆเนศวรในขณะทรงคิดถึงปรมาตมัน จึงทรงอธิษฐานกับพระปรมาตมันนั้นว่า ท่านมาเป็นบุตรของเราในลักษณะร่างกายนี้ แล้ววันหนึ่งพระพิฆเนศวรจึงได้มาเป็นพระโอรสของพระศิวะและพระอุมาจริง

-อ้างอิง
       เรื่องเดียวกัน, หน้า13. (วันที่ค้นข้อมูล:16พฤศจิกายน 2559).